เพราะความสุขของชีวิตเริ่มต้นจากสุขภาพกายและใจที่แข็งแรงไปพร้อมกัน แต่ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใดก็ตาม หลาย ๆ ครั้งชีวิตก็มักพัดพาคนนิสัยเป็นพิษ หรือ Toxic People เข้ามาแวะเวียนในชีวิตประจำวันจนทำให้ สุขภาพใจค่อย ๆ อ่อนแอลงไปโดยไม่ทันตั้งตัว
แล้ว Toxic People ที่ว่านี้คือคนแบบไหน มีนิสัยใจคอเป็นอย่างไร ควรรับมืออย่างไรให้เหมาะสมและดีต่อใจของเรามากที่สุด บทความนี้มีคำตอบ!
Toxic People คือคนแบบไหน?
แม้ใครหลายคนจะพร่ำสอนว่าอย่าเอาความสุขของตัวเองไปผูกติดไว้กับ ‘คนอื่น’ แต่ในหลาย ๆ ครั้งก็ยากที่ปฏิเสธเช่นกันว่า ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใด รู้ตัวหรือไม่ การอยู่ใกล้ ‘คนอื่นที่มีนิสัยเป็นพิษ’ หรือ ‘Toxic People’ ก็สามารถสร้างความทุกข์ใจ จนทำให้แบ่งแยกความสุขของตัวเองออกมาไม่ได้ 100%
โดย Toxic People คือ คนที่มีพฤติกรรมทำลายความรู้สึกของคนรอบข้าง ซึ่งพฤติกรรมดังกล่าวนี้สามารถส่งผลต่อทั้งความรู้สึกในชีวิตประจำวัน ความรู้สึกในระยะยาว ไปจนถึงวิธีการมองคุณค่าภายในตัวเอง ทั้งยังสามารถส่งผลต่อลักษณะนิสัยและสภาพจิตใจของบุคคลรอบข้าง
ในอีกนัยยะหนึ่ง Toxic People นั้นจะเป็นบุคคลที่มีพฤติกรรมและการกระทำที่สามารถส่งผลกระทบเชิงลบต่อบุคคลรอบข้าง ทั้งในเชิงร่างกาย จิตใจ หรือ ทั้งสองอย่าง
อย่างไรก็ดี คนส่วนใหญ่ที่มองปัญหาคนอื่นจากมุมมองของตัวเองอาจมองว่า การอยู่ใกล้ Toxic People ไม่ได้ทำให้ตายแต่อย่างใด แต่ในความเป็นจริงแล้ว แม้ความตายจะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและจากไป แต่การอยู่ใกล้ Toxic People เป็นประจำอาจเป็นความตายที่ค่อย ๆ กัดกินชีวิตทีละน้อยอย่างต่อเนื่องไปทุกวัน จนท้ายที่สุดอาจเกิด ‘อาการใจพัง’ จนไม่สามารถฟื้นฟูสภาพจิตใจให้กลับมาเหมือนเดิมก็เป็นได้
8 เช็กลิสต์นิสัยคนเป็นพิษ (Toxic People) ที่หลายคนยังไม่รู้
นอกจากคนรอบตัวในชีวิตประจำวันอย่างเพื่อน คนที่ทำงาน หรือ คนรักแล้ว Toxic People ยังสามารถในรูปแบบของคนในครอบครัวอย่างญาติ พี่น้อง รวมไปถึงพ่อแม่ด้วยเช่นกัน แต่จะรู้ได้อย่างไรว่า ตอนนี้ชีวิตกำลังรายล้อมไปด้วย Toxic People อยู่ ลองมาสังเกตพฤติกรรมคนรอบข้างตาม 8 เช็กลิสต์ ดังนี้
- ชอบควบคุมคนอื่นเพื่อให้ได้สิ่งที่ต้องการ ไม่ว่าจะเป็นการบงการ การทำร้ายร่างกาย การบิดเบือนความจริงอย่างการโกหก พูดเกินจริง การพูดโดยเลือกใช้คำเพื่อการทำร้ายคนอื่น รวมไปถึงพฤติกรรมการพูดอ้อม ๆ หรือ การใช้ ‘ความเงียบ’ (Silent Treatment) เพื่อบังคับให้คนอื่นทำตามที่ต้องการ หลอกด่า หรือ ทำให้ผู้อื่นรู้สึกผิดที่ไม่ยอมทำตาม
- ไม่รู้จักขอโทษ ชอบโยนความผิด รวมไปถึงพฤติกรรมชอบโน้มน้าวให้คนอื่นเข้าใจว่าเป็นฝ่ายผิด (Gaslighting) ทั้ง ๆ ที่เรื่องจริงอาจไม่ได้เป็นแบบนั้น
- ยึดตัวเองเป็นศูนย์กลาง ชอบวิจารณ์ผู้อื่น มีพฤติกรรมการตัดสินใจคนอื่นจากบรรทัดฐานของตัวเอง คิดว่าตนเองเหนือกว่าผู้อื่นเสมอ ไปจนถึงพฤติกรรมหลงและสนใจแต่เรื่องของตัวเอง พฤติกรรมด้อยค่าผู้อื่น ยกตัวเองให้สูงแต่กดคนอื่นให้ต่ำ หากอยู่ใกล้ไปนาน ๆ คนรอบข้างก็จะยิ่งรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่าที่น้อยลง
- อยู่ใกล้แล้วเครียด หดหู่ และซึมเศร้า Toxic People มักชอบสร้างความซึมเศร้าให้กับตนเองและกระจายให้คนอื่น บ่อยครั้งคนรอบข้างเองก็จะรู้สึกอึดอัด เครียด หดหู่ และด่ำดิ่งสู่ความเศร้าได้เช่นกัน
- ไม่ให้เกียรติคนอื่น ไม่มีมารยาท อยู่ด้วยแล้วรู้สึกถูกคุกคาม มีพฤติกรรมชอบก้าวก่ายเรื่องของคนอื่น ไม่มีความเกรงใจ
- ไม่มีความจริงใจ ชอบนินทาว่าร้ายผู้อื่น แต่ปิดความผิดของตนเอง อย่างการชอบนินทาให้คนอื่นเสียหาย การแต่งเติมเรื่องราว ไปจนถึงการนำเรื่องของคนอื่นไปพูดต่อ แต่เรื่องของตัวเอง หรือ ความผิดอื่น ๆ กลับปิดเอาไว้
- ชอบเรียกร้องความสนใจและความสงสารจากคนอื่น รวมไปถึงการชอบสร้างเรื่อง จากนั้นจึงโยนความผิดให้ผู้อื่นและทำให้ตัวเองเป็นเหยื่อของสถานการณ์
- เปลี่ยนแปลงเสมอ ทั้งอารมณ์แปรปรวน ชอบประชดประชัน ทำอะไรตามใจตัวเอง เปลี่ยนแปลงทุกเรื่องตามที่ต้องการ ทำให้หาความแน่นอนไม่ได้สักอย่าง
นิสัยคนเป็นพิษ หรือ Toxic People เกิดขึ้นมาได้อย่างไร?
คนส่วนใหญ่มักเข้าใจว่า นิสัยที่เป็นพิษของ Toxic People มักมีสาเหตุมาจากโรคทางจิตเวช แต่ในความเป็นจริงแล้ว นิสัยคนเป็นพิษของ Toxic People สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็น
ประสบการณ์ที่ผ่านมา
เช่น การผ่านเหตุการณ์สะเทือนใจ หรือ การผ่านเหตุการณ์ร้ายแรงที่ทำให้เกิดบาดแผลในใจ
การเลี้ยงดูของครอบครัวที่ทำให้เกิดบาดแผลในใจ (Trauma)
เช่น การอาศัยอยู่ในครอบครัวที่ใช้ความรุนแรงในแง่มุมต่าง ๆ มีการใช้สารเสพติด หรือ บ่มเพาะนิสัยที่สร้างความชอบธรรมให้กับความรุนแรงและการทำผิด จนเกิดเป็นพฤติกรรมเกเร ก้าวร้าว และฉุนเฉียว (Conduct Behavior)
นอกจากนี้ แม้จะไม่มีความรุนแรงที่เห็นเป็นรูปธรรม แต่บางครอบครัวเองก็มีการใช้ความรุนแรงทางอ้อมกับคนในครอบครัว เช่น การชอบติเตียนและกล่าวโทษลูกทุกเรื่องที่ทำให้ไม่พอใจ หรือ เรื่องราวเล็ก ๆ น้อย ๆ เป็นประจำ จนทำให้ลูกโตมาแบบไม่เห็นคุณค่าของตัวเอง ส่งผลให้กลายเป็นคนเอาอกเอาใจคนอื่นมากไป (People Pleaser) หรือกลายเป็นคนมองไม่เห็นคุณค่าของผู้อื่นไปเลย
ที่สำคัญ การอยู่กับครอบครัวที่ชอบให้ท้าย ปกป้องจนเกิดขอบเขต หรือ ชื่นชมมากเกินไป ก็สามารถบ่มเพาะนิสัยที่เป็นพิษกับผู้อื่นได้เช่นกัน
โรคจิตเวชบางประเภท
เช่น โรคบุคลิกภาพอย่าง โรคหลงตัวเอง (Narcissistic Personality Disorder) ไปจนถึงโรคความผิดปกติทางจิตใจหลังผ่านเหตุการณ์ร้ายแรง (PTSD)
อยู่ใกล้ Toxic People บ่อย รับมืออย่างไรให้เหมาะสม?
การรับมือ Toxic People อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ใช่การเงียบหายทั้ง ๆ ที่ยังไม่ได้แก้ปัญหา เพราะการเงียบหายไปเฉย ๆ อาจทำให้ Toxic People รู้สึกว่าตนเองมีอำนาจและความชอบธรรมในการบงการก็เป็นได้ ดังนั้น หากใครมีความจำเป็นต้องเจอ Toxic People เป็นประจำ ขอแนะนำให้ลองตั้งรับและรับมือด้วยวิธีการเบื้องต้น ดังนี้
- พูดคุยกับ Toxic People เท่าที่จำเป็น เพื่อลดความรู้สึกในแง่ลบที่จะส่งผลกับตัวเรามากที่สุด
- เท่าทันเกม! สังเกตพฤติกรรม Toxic People ก่อนเผชิญหน้าและกำหนดขอบเขต เนื่องจาก Toxic People มักชอบทำให้ตัวเองเป็นที่สนใจ ชอบรับบทเหยื่อ มีพฤติกรรมชอบนินทาและขี้อิจฉา ทั้งยังชอบบิดเบือนความจริง มักด้อยค่า ชอบทำให้คนอื่นรู้สึกผิด และบงการคนอื่นได้ง่าย ด้วยเหตุนี้ หากไม่สังเกตพฤติกรรมแล้วเลือกเผชิญหน้าเลยอาจส่งผลเสียกับตัวเราได้เช่นกัน ดังนั้น ก่อนจะไปเผชิญหน้าตรง ๆ อย่าลืมสังเกตพฤติกรรมก่อน จากนั้นจึงเลือกวิธีกำหนดขอบเขตที่เหมาะสม
- ไม่คาดหวังว่า Toxic People จะเปลี่ยนแปลง หรือ ขอโทษ
- อย่าโทษตัวเอง หากยังไม่ได้พิจารณาให้ดี เนื่องจาก Toxic People ส่วนใหญ่มักพูดจาหว่านล้อมให้คุณรู้สึกผิดที่ไม่ได้ทำตามที่คนเหล่านี้ต้องการ ทั้งยังยกเหตุผลและความชอบธรรมมาด้อยค่าและบั่นทอนกำลังใจเสมอ
- อย่าคิดว่านิสัยคนเป็นพิษ หรือ Toxic People เป็นเรื่องปกติ เพราะจะยิ่งเปิดช่องให้คนเหล่านี้ทำพฤติกรรมเชิงลบกับเรามากยิ่งขึ้นและรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ
ใจเริ่มพังจาก Toxic People ควรฟื้นฟูสภาพจิตใจเบื้องต้นอย่างไร?
สุขภาพใจที่แข็งแรงเป็นจุดเริ่มต้นของชีวิตที่เป็นสุข แต่หากใจเริ่มพัง หรือ รู้สึกเริ่มรับมือ Toxic People ไม่ไหว ลองมาฟื้นฟูสภาพจิตใจเบื้องต้นกันด้วยวิธีพื้นฐาน ดังนี้
- พาตัวเองออกจาก Toxic People หากรับมือจนรู้สึกว่าเริ่มไม่ไหว ทำอะไรก็ดูจะไม่มีอะไรดีขึ้น การเลือกตัดขาด ทำ Social Detox หรือ เลือกยุติความสัมพันธ์ที่สร้างความทุกข์ใจก็เป็นทางเลือกที่ช่วยฮีลใจได้เช่นกัน
- หากิจกรรมผ่อนคลายความเครียด เช่น การออกกำลังกาย การทำงานอดิเรกเพื่อความเพลิดเพลิน หรือ หากิจกรรมยามว่างกับคนที่รักเพื่อเปลี่ยนบรรยากาศใหม่ ๆ
- สร้างพื้นที่ปลอดภัยที่ทำให้รู้สึกสบายใจ เป็นพื้นที่สำคัญที่ไม่ต้องกลัวว่าใครจะมาตัดสิน หรือ ทำให้รู้สึกทุกข์ใจ
- อ่อนแอบ้างก็ไม่เป็นไร การร้องไห้ หรือ แสดงความอ่อนแอออกมาในบางครั้งก็สามารถช่วยฟื้นฟูสภาพจิตใจจากความเครียดที่สะสมเป็นเวลานานได้เช่นกัน
- ขอคำแนะนำจากจิตแพทย์ หรือ นักจิตวิทยา เพื่อเป็นการทำความเข้าใจความคิดและความรู้สึกของตัวเอง ตลอดจนเป็นการหาแนวทางในฟื้นฟูสภาพจิตใจจากทั้ง Toxic People บาดแผลในวัยเด็ก รวมถึงปัญหาอื่น ๆ ที่ซ่อนอยู่อย่างถูกต้องและเหมาะสม
แล้ว ‘ตัวเรา’ เป็น Toxic People หรือเปล่า?
การมองเห็นข้อเสียของผู้อื่นดูแล้วไม่ใช่เรื่องยาก แต่การเข้าใจพฤติกรรมที่เป็นพิษของตัวเองกลับไม่ใช่เรื่องง่ายอย่างที่คิด
เหตุผลเป็นเพราะการเข้าไปสำรวจพฤติกรรมของตัวเองที่สามารถส่งผลกระทบเชิงลบกับผู้อื่นนั้นจำเป็นที่จะต้องวาง ‘อัตตา’ หรือ ‘ตัวตน’ ลงก่อน จากนั้นจึงเลือก ‘เลนส์’ ในการพิจารณาถึงพฤติกรรมของทั้งสองฝ่ายไปพร้อมกัน แน่นอนว่าการพิจารณาเช่นนี้ถือเป็นเรื่องที่ยาก เนื่องจากต้องใช้ความพยายามในการยอมรับและเข้าใจคนอื่นเช่นกัน
อย่างไรก็ดี ความพยายามเหล่านี้ก็อาจดูไม่สูญเปล่าสักทีเดียว เพราะนอกจากจะช่วยให้เข้าใจสถานการณ์ผู้อื่นจากมุมมองของผู้อื่นจริง ๆ โดยไม่มีบรรทัดฐานของเรามาตัดสินแล้ว ตัวเรายังอาจรู้เท่าทันพฤติกรรมเป็นพิษที่อาจส่งผลกับคนรอบข้างด้วยเช่นกัน
หากยังไม่รู้จะเริ่มพิจารณาอย่างไร ลองมองย้อนกลับไปถึงเหตุการณ์ความขัดแย้ง หรือ ความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นในอดีตดู ลองทำความเข้าใจตัวเองสักหน่อยว่า ทำไมตัวเราถึงเลือก ‘พูด’ หรือ ‘กระทำ’ สิ่งเหล่านี้ลงไป แล้วสิ่งที่ทำนี้ส่งผลกับคนอื่นแค่ไหน และในทางตรงกันข้าม สิ่งที่คนอื่นเลือกทำนั้นส่งผลอย่างไรกับตัวเราบ้าง
จากนั้นลองลิสต์พฤติกรรมและเหตุผลทั้งหมดออกมา หากมีพฤติกรรมไหนที่เข้าข่ายเป็นนิสัยคนเป็นพิษ หรือ Toxic People ต่อคนรอบข้าง หรือ แม้แต่ตัวเอง ก็ค่อย ๆ ตั้งสติ เลือกพยายามปรับเปลี่ยนนิสัย ทำความเข้าใจเหตุการณ์ทั้งหมดใหม่อีกครั้ง หรือ หากก้าวผ่านความรู้สึกไม่ได้ ตลอดจนมีพฤติกรรมฝังใจที่ทำให้เลือกกระทำบางอย่างที่เป็นพิษต่อผู้อื่นและตนเอง การขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญอย่างนักจิตวิทยาและจิตแพทย์ก็เป็นทางออกที่ดีไม่แพ้กัน
แม้จะมีรายละเอียดที่ต้องพิจารณาอยู่มาก แต่การเข้าใจและรู้เท่าทันพฤติกรรมที่เป็นพิษของ Toxic People ถือเป็นเรื่องสำคัญที่ช่วยรักษาความรู้สึกและเสริมสร้างสุขภาพใจที่แข็งแรง จนนำมาซึ่งสุขภาพร่างกายที่แข็งแรงเช่นกัน สำหรับใครที่กำลังเผชิญหน้ากับ Toxic People อยู่ หรือตอนนี้กำลังก้าวข้ามผ่านความรู้สึกแบบไหนอยู่ก็ตาม ผู้ให้บริการประกันสุขภาพออนไลน์อย่าง Sunday ก็ขอเป็นกำลังให้ทุกคนสามารถก้าวผ่านความทุกข์ใจที่ประสบอยู่ตอนนี้ไปได้